Wie regelmatig buiten in de Rottemeren is, kan er niet meer om heen, de koekoek is terug! Je hoeft geen vogelaar te zijn om zijn aanwezigheid op te merken. Het luide “koekoek koekoek koekoek” galmt door het gebied. Een vogel die zijn eigen naam noemt, makkelijker kan het niet toch?!
Een bijzonder verhaal
Onze koekoeken overwinteren in tropisch Afrika, omgeving Kongo. In het voorjaar vliegen deze vogels weer richting Nederland om te broeden. Nouja, eigenlijk zeg ik dit verkeerd! Ik kan beter zeggen “om te laten broeden” . De koekoek is, buiten de afstand die ze vliegen, een bijzonder luie en gemakzuchtige vogel. Het maken van een nest, broeden op eieren en het eindeloos heen en weer vliegen om jongen te voeren, is voor deze vogels toch echt veel te veel van het goede. Hij laat het werk liever door andere opknappen, sterker nog, de kleintjes mogen het werk doen! Je raadt het misschien al, de koekoek dropt zijn eieren gewoon bij andere vogels in het nest. Al een bijzonder verhaal op zich, maar het wordt nog gekker! Ga er even goed voor zitten zou ik zeggen.
Waardvogels
Iedere koekoek heeft een waardvogel, dit is een vaste vogelsoort waar hij zijn eieren in het nest legt. Dit kunnen bijvoorbeeld kleine karekieten, graspiepers, rietzangers of grasmussen zijn. Besef dat dit vogeltjes zijn die meestal maar de helft van zijn eigen formaat zijn! Iedere koekoek heeft een vaste soort. Om het makkelijk te maken, spreken we in dit verhaal even over de kleine karekiet, welke veel in de Rottemeren voor komt.
Camouflage ei
Het koekoekpaar gaat altijd erg gehaaid te werk. Zo vliegt het mannetje, welke met zijn grijze bovendelen en gebandeerde borst erg op een sperwer lijkt, rondjes door het gebied, en zorgt hiermee voor veel opschudding. Het karekietenpaar gaat achter het mannetje aan, om deze uit hun territorium te jagen. Voor het wachtende vrouwtje van de koekoek, welke bruin is, de uitgelezen kans om naar het nest van de karekiet te vliegen. Snel eet ze een paar eieren van de vogels op, en legt er zelf 1 ei in. Het ei van de koekoek is helemaal aangepast aan zijn waardvogel, en heeft dus ook precies de zelfde kleur en tekening als deze eieren. Zo ziet een ei van een grasmus-koekoek er heel anders uit als die van een kleine karekiet-koekoek. Dit geintje flikt een vrouwtje koekoek soms wel 20 keer per broedseizoen. Ongeveer 70-90% van de kleine karekieten heeft deze smerige truc door, en gooit het eitje er uit. Maar, doordat de eieren op het formaat na, sprekend lijken op die van een kleine karekiet, zijn er altijd nog paartjes die er met open ogen in tuimelen, en het ei van de koekoek uitbroeden.
Overspannen pleegouders
De koekoekvrouw zorgt er voor dat ze haar eieren zo legt, dat deze net iets eerder uitkomen dan die van de waardvogel, in dit geval dus de kleine karekiet. Wanneer het jong net uit het ei gekropen is, en zelf niets meer is dan een kaal, blind en zielig mormeltje, is het eerste wat hij instinctief doet is al zijn pleegbroertjes en -zusjes, welke vaak nog in het ei zitten, met zijn schouderbladen uit het nest duwen. Op deze manier krijgt hij het voor elkaar om alle aandacht en al het voedsel voor zichzelf te krijgen. Dit is nodig ook, want de jongen groeien hard, en binnen de kortste keren is hij zijn pleegouders al voorbij. Om de karekietenouders nog even extra voor de gek te houden, is de kleur en tekening aan de binnenkant van de snavel van de jonge koekoek ook nog eens precies het zelfde als die van de karekieten. Zo is dus ook iedere jonge koekoek anders, een jonge grasmus-koekoek is dus heel anders als een jonge rietzanger-koekoek of een jonge karekiet-koekoek. Dit is toch onvoorstelbaar?!
Wanneer de jonge koekoek groot genoeg is verlaat hij zijn oververmoeide pleegouders, en gaat de wijde wereld in. Zijn echte ouders, welke niet meer hoefden te doen dan eieren droppen, zijn hem vaak al lang weer gepeerd, en zitten al lang en breed lekker warm in Afrika. Zelf blijven de jonge koekoeken nog even hangen tot augustus, begin september, en gaan dan ook hun ouders achterna.
Het jaar daar op komen ze terug naar Nederland, en proberen precies het zelfde geintje te flikken als hun ouders. Sommige mannen zijn niet zo dapper, en kunnen na een paar weken of dagen de moed op het vinden van een vrouwtje al opgeven, en gaan weer terug vliegen naar Afrika.
Koekoek in de Rottemeren
Het gaat slecht met de koekoek. Doordat de insecten achteruit gaan, slankt zijn voedselvoorraad in. Ook alle waardvogels, welke zich al de schompes in werken om het jong te voeren, kunnen steeds minder insecten vinden. Desondanks hebben we nog wel vrij veel koekoek territoria in de Rottermen. Momenteel zijn ze erg actief! Overal in het gebied maak je kans om ze tegen het lijf te lopen. Vooral rond de Zevenhuizerplas is de kans op een zichtwaarneming het grootst. Let op: verwar hem niet met een valk wanneer hij voorbij vliegt, ze kunnen namelijk een aardige look-a-like zijn! Met wat geluk en geduld lukt het je vast om deze bijzondere en toch wat luie vogels in beeld te krijgen!
Bron: Jonathan Leeuwis, Staatsbosbeheer